Lato. Słońce.
Wakacje. I kilka informacji ku pamięci: promieniowanie słoneczne to promieniowanie widzialne (światło) i niewidzialne. Niewidzialne promieniowanie to promieniowanie podczerwone (IR) odczuwalne jako ciepło i promieniowanie ultrafioletowe (UV).
Bardzo krótkie fale promieniowania UV (UVC) są całkowicie wchłaniane przez warstwę ozonową w górnej warstwie atmosfery. Fale krótkie UV (UVB) i fale długie UV (UVA) docierają do powierzchni Ziemi. UVB jest niezbędne do procesu syntezy witaminy D w ludzkiej skórze.
Opalanie
Opalanie jest ochronną reakcją skóry na światło ultrafioletowe (UV), aby zapobiec dalszym obrażeniom skóry przez słońce. Ciemniejsza skóra pochłania światło i zapobiega głębokim oparzeniom tkanek.
Niestety opalanie nie chroni przed rakiem skóry. A nawet zwiększa ryzyko wystąpienia zmian nowotworowych na skórze. Promieniowanie UVB i promieniowanie UVA powodują uszkodzenia skóry, które w perspektywie długofalowej mogą prowadzić do nowotworów skóry. Stąd częstsze występowanie zmian na odsłoniętych częściach ciała, jak głowa i szyja, zwłaszcza w starszym wieku.
Czynniki ryzyka raka skóry
Oprócz ekspozycji na światło UV (ze słońca lub źródeł stworzonych przez człowieka, takich jak lampy opalające), inne czynniki ryzyka rozwoju nowotworów skóry to:
- Dziedziczność. Osoby z rodzinnym wywiadem nowotworu skóry są na ogół w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju choroby. Jasna karnacja i północnoeuropejskie pochodzenie także zwiększa możliwość wystąpienia zmian.
- Wiele znamion lub nietypowych „pieprzyków”.
- Ekspozycja na związki węgla i arsenu.
- Wysokość nad poziomem morza. Wraz ze wzrostem wysokości zmniejsza się ilość pochłanianego światła ultrafioletowego w stratosferze i wzrasta szkodliwość jego działania na skórę.
- Szerokość geograficzna. Im bliżej równika tym roczna dawka promieniowania jest większa. Okresowo nasłonecznienie półkul ziemskich zmienia się w zależności od pory roku.
- Powtarzające się narażenie na promieniowanie rentgenowskie.
- Blizny po chorobach i oparzeniach.
- Immunologiczne leczenie supresyjne (na przykład u osób po przeszczepieniu narządów).
- Płeć męska.
- Starszy wiek.
- Uprzednie wystąpienie nowotworu skóry.
- Niektóre rzadkie choroby dziedziczne, takie jak znamię podstawnokomórkowe (zespół Gorlina) lub skóra pergaminowa (xeroderma pigmentosum)
- Palenie tytoniu (zwiększa ryzyko raka płaskonabłonkowego, zwłaszcza na wargach).
Rodzaje raka skóry
Istnieją różne rodzaje nowotworów skóry:
- Czerniak powstaje w komórkach wytwarzających pigment i chociaż jest najmniej rozpowszechniony, to jest najbardziej agresywnym rodzajem nowotworu, który w przypadku późnego wykrycia, ma bardzo poważne rokowania. Więcej informacji na akademiaczerniaka.org.
- Rak podstawnokomórkowy skóry (Basal Cell Carcinoma – BCC) jest najczęściej występującym nowotworem wśród ludzi o jasnej karnacji. BCC bardzo rzadko rozprzestrzenia się (daje przerzuty), ale może się agresywnie rozrastać miejscowo. Często umiejscawia się na niezakrytych obszarach ciała takich jak twarz.
- Rak kolczystokomórkowy skóry (Squamous Cell Carcinoma – SCC) jest mniej powszechny niż BCC, ale w jego przebiegu mogą powstawać przerzuty odległe. W przypadku rozsiewu może prowadzić do poważnych powikłań i śmierci.
Jak się chronić?
Najlepszym sposobem chronienia skóry jest unikanie silnego, bezpośredniego światła słonecznego, w szczególności w miesiącach letnich i między godziną 11:00 a 15:00. Naturalną ochroną jest schronienie się w cieniu, osłanianie skóry poprzez noszenie luźnych ubrań z długimi rękawami i nogawkami oraz kapeluszy z szerokim rondem. Okulary przeciwsłoneczne z filtrem UV chronią oczy przed szkodliwymi skutkami promieniowania słonecznego.
Gdy nie można uniknąć narażenia na światło słoneczne należy stosować kremy z filtrem SPF, które mają zadanie ochronić skórę przed bezpośrednim działaniem promieniowania.
Na ogół zaleca się stosowanie produktów ochrony przeciwsłonecznej o współczynniku ochrony przeciwsłonecznej (SPF) nie niższym niż 15 w przypadku czynności codziennych, a w trakcie słonecznych wakacji – o współczynniku ochrony przeciwsłonecznej co najmniej 30. Kremy te działają najskuteczniej, jeżeli nakłada się je w postaci grubej warstwy na 15–30 min przed wyjściem na słońce i ponownie po upływie 30–60 min. Należy pokryć kremem całą skórę eksponowaną na słońce, pamiętając o uszach. Aby uzyskać największą skuteczność produktu ochrony przeciwsłonecznej należy nakładać go co dwie godziny. Pod wpływem słońca substancje dające ochronę dezaktywują się. Krem zostaje tez usunięty z ciała przez noszone ubranie czy kąpiel w wodzie (nawet jeśli są to produkty wodoodporne).
Które filtry są lepsze?
Filtry przeciwsłoneczne są często pogrupowane w dwie kategorie: chemiczne i mineralne.
- Chemiczne filtry przeciwsłoneczne wykorzystują takie substancje jak: awobenzon, oktizalan, oktokrylen, homosalat i inne.
- Mineralne filtry przeciwsłoneczne wykorzystują tlenek lub dwutlenek tytanu.
Zarówno chemiczne, jak i mineralne filtry przeciwsłoneczne działają podobnie (pochłaniają światło UV i przekształcają tę energię w znikome ilości ciepła). Mineralne filtry przeciwsłoneczne niewielką ilość światła UV również odbijają.
W niewielu przypadkach substancje zawarte w filtrach chemicznych mogą drażnić skórę. Jeśli masz wrażliwą skórę lub często masz niepożądane reakcje na kremy, mineralny filtr przeciwsłoneczny może być lepszym wyborem. Minusem mineralnych filtrów przeciwsłonecznych jest to, że często pozostawiają zauważalny biały odcień, szczególnie na ciemniejszej skórze.
